„No tak, za twoich czasów nie było Internetu, to czego ja mam od Ciebie wymagać”, usłyszała od szefa Urszula, 50-letni graficzka, specjalistka wysokiej klasy, która programy graficzne ma w małym palcu. Zdarzyło się tak, kiedy popełniła jakiś zwykły błąd (każdemu się zdarza) podczas tworzenia projektu, a jednak uwaga szefa, wygłoszona przy całym zespole (ludzi w wieku 20-40 lat), bardzo ją dotknęła i zabolała.
„Pani to niech lepiej idzie wnuki niańczyć, a nie pracy szukać, miejsce pani tylko zajmuje młodym, przed którymi życie otworem stoi!”- te słowa padły ze strony trzydziestoletniej rekruterki w stronę 44-letniej Moniki, kiedy ta szukała pracy. „Wnuki? Moja córka ma 4 latka!”- mówi oburzona Monika, która czuje, że jest w życiowej formie: intelektualnie, fizycznie, itd.
Poniżająca atmosfera
To wtedy, opowiadając o tym zdarzeniu znajomym, Monika usłyszała po raz pierwszy o zjawisku tzw. ageizmu, czyli dyskryminacji ze względu na wiek. Eksperci z Biura Rzecznika Praw Obywatelskich tak definiują to niechlubne zjawisko: jeśli dana osoba z powodu swojego wieku traktowana jest gorzej niż inna, w podobnej sytuacji, wtedy mówimy o tzw. dyskryminacji bezpośredniej.
A pośrednia? Kiedy „pozornie neutralny przepis, kryterium lub praktyka mogą stawiać w szczególnie niekorzystnej sytuacji osoby w określonym wieku w porównaniu do innych. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy taki przepis, kryterium lub praktyka są obiektywnie uzasadnione słusznym celem, a środki mające służyć osiągnięciu tego celu są odpowiednie i konieczne”. Warto wiedzieć, że z dyskryminacją ze względu na wiek mamy do czynienia również w przypadku niepożądanego zachowania związanego z wiekiem, a jego celem lub skutkiem jest naruszenie godności osoby i stworzenie onieśmielającej, wrogiej, poniżającej i upokarzającej atmosfery.
W Polsce ofiarami ageizmu najczęściej padają kobiety od 35. roku życia wzwyż oraz mężczyźni powyżej 45 lat.
Proces stereotypów
Monika była przekonana, że ageizm spotyka raczej ludzi po sześćdziesiątce czy siedemdziesiątce, na emeryturze, ale okazuje się, że również tych znacznie młodszych, w kwiecie wieku i możliwości. „Dyskryminacja ze względu na wiek dotyka i młodych i starszych pracowników, ale to druga grupa zmaga się z większymi problemami. Badania przeprowadzone w Wielkiej Brytanii wskazują, że 40-letnie kobiety są już postrzegane jako osoby starsze”, stwierdziła w dokumencie poświęconym temu zjawisku Patrycja Załuska, ekspertka rynku pracy z Uniwersytetu SWPS.
Za twórcę pojęcia ageizm uważamy Roberta Butlera, szefa Instututu ds. Starości i Starzenia, który już w 1969 roku właśnie tak zobrazował „proces systematycznego tworzenia stereotypów i dyskryminowania ludzi z tego powodu, że są starzy”. Przy czym definicja starości jest rozumiana inaczej w naszych czasach, granica wieku znacząco się wydłużyła, coraz częściej jesteśmy bardzo żywotni, sprawni, kreatywni, mimo upływu lat.
Ageizm ma się dobrze
A mimo dyskryminacja ze względu na wiek wciąż niestety ma się dobrze, niezależnie od tego, czy mowa o małym, czy dużym mieście; ba, zdarza się i w rodzinnych firmach, i w międzynarodowych korporacjach. I to nie tylko w Polsce, jak wynika z różnych badań i przekazów. „Co powoduje, że otrzymują od 2 do 5 ofert pracy, podczas gdy osoby zajmujące stanowiska specjalistyczne i managerskie otrzymują ich średnio 9?”- zapytuje Patrycja Załuska z Uniwersytetu SWPS. I dodaje: „W perspektywie najbliższych 10-20 lat nadal będziemy mierzyć się ze zmniejszeniem liczby kandydatów do pracy, dłuższe ignorowanie doświadczonych pracowników i unikanie reakcji na istniejące bariery jest bezsensowne”. To jeden z faktów: polskie społeczeństwo się starzeje. Jeśli więc pracodawcy i firmy będą lekceważyć „srebrnych pracowników”, jak nazywają te doświadczone i dojrzałe osoby media zagraniczne, dążą w ten sposób do ekonomicznej klęski.
Patrycja Załuska z Uniwersytetu SWPS podsumowuje: „O ile luksusowy prom jest atrakcyjny przy ładnej pogodzie, podczas sztormu liczy się zgrana załoga złożona z doświadczonych pracowników, którzy mają za sobą niejeden kryzys osobisty czy zawodowy. NASA wysyła w kosmos zespoły złożone z ludzi w okolicach 50- tki, nie odbierając im ani dynamizmu, ani kreatywności. Gdy chodzi o powodzenie misji kosztującej miliardy dolarów, nie ma miejsca na dyskusję o dopasowaniu do młodego dynamicznego zespołu. Sprawdzane są dojrzałość i kompetencje ukształtowane latami doświadczeń na polu zawodowym i osobistym”.
Sprawdź, czy nie dotknął Cię ageizm! Najczęstsze przejawy dyskryminacji ze względu na wiek:
- lekceważenie,
- zbędna nadopiekuńczość
- wyręczanie w powierzonych obowiązkach,
- protekcjonalność,
- zaniedbanie, pomijanie,
- nadużycia fizyczne.